Sau nhiều năm thực hiện việc tạo tán trên vườn cây KTCB trồng tái canh năm 2005 và 2010 tại NT Bến Củi, Công ty CPCS Tây Ninh đã nhận nhiều kết quả tích cực từ thực tế.
Cây cao su có thân cao, tán rộng, nhu cầu không gian lớn để phát triển tán lá tự do. Khi được chọn lọc trồng với mật độ dày, thì khoảng không gian cho sự phát triển của mỗi cá thể bị hạn chế tối đa. Do đó, ưu thế ngọn càng được phát huy để cạnh tranh ánh sáng làm cho thân chính vươn cao, cành ngang tự hủy, tạo thế cây mất cân đối dễ đổ ngã do gió.
Đặc biệt, với những dòng vô tính (DVT) phân cành muộn như LH 88/236, LH 90/952, RRIV I… do ưu thế ngọn mạnh có khuynh hướng vươn cao, tán hẹp dễ đổ ngã bởi gió. Nhất là trong điều kiện biến đổi khí hậu như hiện nay, nguy cơ vườn cây cao su bị thiệt do gió bão là rất lớn. Đối với cây trưởng thành đưa vào khai thác có tán hẹp, thân nhỏ do không có được một cành ở tầng dưới thì vỏ mỏng, sản lượng thấp.
Đó là những lý do tại sao phải can thiệp tạo tán cho cây kiến thiết cơ bản (KTCB) để khi trưởng thành đưa vào khai thác có thể cây vững, cân đối giữa bề vòng thân cây, bộ tán hợp lý, thân to ít gãy đổ. Đồng thời, đạt mục đích duy trì mật độ cả chu kỳ, sản lượng mủ cao và sản lượng gỗ khai thác lớn khi thanh lý.
Một số biện pháp được giới thiệu trước đây như: trùm túi PE hoặc cột túm tầng lá trên cùng tỏ ra không khả thi (thao tác phức tạp, tốn công). Vườn cây tiểu điền được cắt ngang thân chính ở độ cao 2,5-3 m cũng không đem lại hiệu quả mong muốn. Đặc biệt, với DVT VM515 gãy đổ rất nhiều do lốc xoáy. Mỗi năm NT Bến Củi mất đi 40-50 ha cây kinh doanh, làm mật độ cây cạo thấp, sụt giảm năng suất nghiêm trọng.
Xuất phát từ tình hình trên, NT Bến Củi đã thực hiện việc tạo tán trên vườn cây KTCB trồng tái canh năm 2005 và 2010. Sau nhiều năm thực hiện, Công ty CPCS Tây Ninh ghi nhận nhiều kết quả tích cực từ thực tế.
Về phương pháp tạo tán, đối với DVT phân cành sớm như PB 255, LH 83/85, PB 260 độ cao phân cành là 3-3,5 m. Với DVT này, có một tỷ lệ khoảng 20% phân cành từ 2,5 m. Ở độ cao này không cắt cành ngang, để đa số phân cành đạt 2-3 tầng thì cắt ngọn chính để khống chế ưu thế ngọn.
Tại vị trí cắt ngọn sau thời gian sẽ có 2-3 cành khác phát triển thành ưu thế ngọn mới, nhưng không mạnh vì ưu thế đó được chia cho 2-3 ngọn nhỏ thì sau này tán sẽ nhẹ hơn. Trong thời gian khống chế ưu thế ngọn đã có sẵn 2-3 tầng cành sẽ không gây sốc cho quá trình sinh trưởng tăng vanh thân cây, mà còn tạo nên một bộ tán sum suê ở năm 3-4 thúc đẩy mạnh mẽ quá trình tăng vanh tạo thân trụ tốt, vườn cây sẽ giao tán cuối năm thứ 3. Một trong những tầng cành này sẽ có một cành ưu thế phát triển mạnh tạo thành cành lớn sau này cho giai đoạn trưởng thành khai thác, lúc này tán sẽ có ít nhất 2-3 cành chính tồn tại, trong khi các cành nhỏ, yếu sẽ tự hủy.
Đối với DVT phân cành muộn, khi tầng lá ngọn đạt độ cao 3-3,5 m, cắt bỏ tầng lá ngọn để lại 02 lá, từ 2 mầm của 2 lá này và mầm vảy cá sẽ cho 2-3 chồi ngọn thay thế ngọn chính. Những cành này sẽ mọc lệch nhau vì đoạn giữa 2 tầng lá mắt thưa. Chính sự mọc lệch này sẽ tạo thế bền chắc, tránh hiện tượng tét dọc thân cây. Nếu cắt bỏ hết tầng lá trên cùng, sát tầng lá thứ hai sẽ xảy ra hiện tượng nảy chồi tập trung tại một điểm làm nặng tán dễ cong gãy thân chính ngay trong giai đoạn non hoặc tét dọc thân cây.
Việc cắt ngọn phân cành chủ động ít nhiều sẽ làm nặng tán, giai đoạn đầu làm nghiêng ngọn, nếu không có bước xử lý tiếp theo sẽ làm thân cây bị cong dẫn đến gãy. Để khắc phục hiện tượng cong, gãy phải tỉa cành nhỏ bỏ bớt lá về phía cong. Tuyệt đối không cắt bỏ hết 2-3 cành chính, vì làm như vậy ảnh hưởng quá trình sinh trưởng của cây.
Về độ cao cắt ngọn phải cân nhắc để đạt mục tiêu: Cành mới thay thế ngọn không vươn dài làm mất cân đối thân và tán. Đoạn thân chính là trữ lượng vỏ kinh tế khai thác đúng chu kỳ. Nếu cắt ngọn ở độ cao nhỏ hơn hoặc bằng 3 m thì trữ lượng vỏ không đủ khai thác 20 năm vì càng lên cao khó khống chế hao dăm. Nếu cắt ngọn thấp hơn nữa thì cành thay thế sẽ vươn dài làm mất cân đối giữa thân và tán làm cây dễ gãy đổ. Độ cao cắt ngọn tốt nhất là 3,5 – 4 m để vừa đảm bảo trữ lượng vỏ cạo 20 năm, vừa có tán lá cân đối với thân vì cành thay thế nhỏ tán nhẹ.
B.N (theo Phòng KTNN Công ty CPCS Tây Ninh)
Caosuvietnam.net
